Ebrenn yn nos mis-Genver 2019
Tags: Ebrenn y'n Noskernewekastronomy04 Jan 2019 - MawKernewek
Here is the transcript for the Ebrenn y'n Nos segment for January 2019 for Radyo an Gernewegva, broadcast in #413:
Ottani dhe’n diwedh 2018 ha mires a-rag orth bledhen nowydh 2019.
Yma meur a taklow ow hwarvos lemmyn yn kever efanvos.
An lester-efanvos NASA, OSIRIS-REx a wrug dos dhe’n planetik Bennu, hag a wrug y dhrehedhes an tressa mis-Kevardhu. Ev o lonchys an 8ves Gwynngala 2016.
Yma Bennu planetik diantell, drefenn bos ev yn resegva gans galloes skwattya an norvys. Yma chons onan yn 2700 ev dhe skwattya an norvys ynter an bledhennyow 2175 ha 2199. Kynth yw saw 492 a veter y myns, y fia euthyk mar kwra ev skwattya an norvys. OSIRIS-Rex a wra studhya Bennu, ha’n towlenn yw dhe gemmer sampel an 4a mis-Gortheren 2020 gans tava an planetik gans bregh robotek. Mar kwra puptra mos yn ta, an sampel a wra dehweles dhe’n norvys yn mis-Gwynngala 2023.
New Horizons, an hwithrell a dhresneyjyas Pluto, a wra dresneyja an taklenn grogys Kuiper (486958) 2014 MU69 dhe Dy’Kalann 2019. An taklenn ma yw henwys yn ansodhogel “Ultima Thule”. Ev a vydh 43.4 unnses steroniethel a’n howl ha New Horizons y dresneyja. Onan unnses steroniethel yw pellder an howl dhe’n norvys. http://www.planetary.org/blogs/emily-lakdawalla/2018/0124-new-horizons-prepares-for-2014mu69.html
Yma hwrithrell nowydh war enep Meurth. An tiror “InSight” a diras dhe’n hwegves warn ugens mis-Du. Yma seismometer ha hwrithrell gwaskedh ayr dhedhi. Dre hemma, yth yw possybl dhe glywes an gwyns war Meurth.
Ottomma nebes an son, ughelhes gans 2 oktav:
 |
Yma tarder dhedhi ynwedh a wra musura tempredh dor Meurth bys dhe pymp meter yn-dann an enep. https://mars.nasa.gov/insight/spacecraft/instruments/hp3/ |
https://www.nasa.gov/feature/jpl/mars-new-home-a-large-sandbox
 |
| Imaj diworth https://www.nasa.gov/feature/jpl/nasas-mars-insight-flexes-its-arm |
Soweth, nag eus nowodhow diworth an gwrandrell “Opportunity” war enep Meurth. Yma NASA hwath ow koslowes orth sinell radyo dhiworto.
An hwrithrell howl Parker a wrug hy hynsa nesheans dhe’n howl yn salow 6ves mis-Du, hag a wra dos ogas dhe’n howl arta yn mis-Ebrel.
Yth esa loer leun 22a mis-Kevardhu, ha diwetta kwarter 29ves mis-Kevardhu. Yma loer nowydh 6ves mis-Genver, kynsa kwarter 14ves mis-Genver, loer leun 21a mis-Genver, ha diwettha kwarter 27ves mis-Genver.
Yma difyk an loer dhe’n 21a mis-Genver, mes y fydh res difuna a-varr orth y weles.
Skeus an norvys yw diberthys ynter ‘umbra’ ha ‘penumbra’, henn a styr, yn leow y’n umbra, an howl leun yw gorherys, mes yn penumbra saw rann an howl yw gorherys. Yn difyk, an loer yn hy resegva a movya dre skeus an norvys.
Mars yw an loer saw yn skeus penumbra, nyns yw an difyk apert, mes mars yw an loer yn umbra, yth yw an loer gans brath kemmerys dhe ves.
Yn difyk kowal an loer, oll an loer yw yn umbra, ha tewl, mes nebes golow dasfreythys dre ayrgylgh an norvys a dhrehedhes an loer hwath. Awos henna, yth yw hwath gweladow, rudh ha tewl.
An difyk umbra a durya a 03:33 bys dhe 06:50, ha’n difyk kowal a 04:41 bys dhe 05:43.
https://www.rmg.co.uk/discover/explore/lunar-eclipse
 |
| Imaj diworth https://www.eclipsewise.com/lunar/LEprime/2001-2100/LE2019Jan21Tprime.html |
An planetys, Yow ha Sadorn yw re ogas dhe’n howl y’n ebrenn lemmyn orth y weles, mes Meurth yw hwath yn ebrenn gorthugher ha Gwener yw gweladow yn bora, avel “Borlowen”. An hen Grekyon a’n jevo dew hanow rag Gwener Hesperus yn gorthugher ha Phosphoros yn bora, kynth yns I an keth planet. Dhe’n 6ves mis-Genver, Gwener yw orth hy brassa pellder yn ebrenn diworth an howl. Res yw difuna a-varr ha mires orth an ebrenn est kyns an howldrevel.
 |
| 07:30 kh 6ves mis-Genver 2019, ow mires orth an soth-est. Gwrys gans Cartes du Ciel |
Bys nessa prys ha bledhen nowydh da dhywgh hwi oll!