Ebrenn y'n Nos mis-Hedra 2019
Tags: MoonEbrenn y'n Noskernewekradyo an gernewegvaastronomy26 Oct 2019 - MawKernewek
This is a transcript for the October 2019 'Ebrenn y'n Nos' piece I prepared for Radyo An Gernewegva, broadcast in #452.
Ebron y’n Nos – mis-Hedra 2019
Dydh da.
My a gowsas a-dro dhe’n hwithrell Eyndek “Chandrayaan-2” an prys diwettha.
Yth esa towl dhe gorra tirell Vikram ha gwandrell Pragyan ganso war an loor yn mis-Gwynngala. An towl o dhe dira orth dorhys ogas dhe 70° S war 6ves mis-Gwynngala 2019 hag oberi rag peswardhek dydh – unn jydh lorek.
 |
Soweth ogas hag ughelder a 2 kilometer a-ugh enep an loor, an tirell a gasas an hyns towlennys, ha nag esa kestavans pan o gwaytys wosa drehedhes enep an loor. Nyns esa sinell vyth kevys dhyworth an tirell. Ledyer ISRO, an asianteth spas Eynda, K. Sivan a leveris y heveli dhe’n tirell godhevel tirans kales.
Byttegyns, an resegvell Chandrayaan-2 a wrug kemmer skeusenn an tirell war an enep mes ny wrug ISRO omlesa an imajys hwath. Yth esa ISRO ha NASA assaya kestava orth an tirell. NASA a wrug assaya kemmer skeusenn 17ves mis-Gwynngala gans Lunar Reconnaisance Orbiter.
Ha my ow skrifa hemma, ny wrug NASA omlesa an imaj na hwath. Y hyll bos an tirell yn-mes an skeusenn, po yn-mysk skeus.
An howl a wre sedha war le a wrug Vikram drehedhes an enep 21a mis-Gwynngala, ha nyns eus gwaytyans meur kavos kestav ganso wosa hemma.
An kehysnos kynyav yw 22a mis-Gwynngala ha'n dydh kehys ha'n nos aga hirder. Yma’n loor dhe'n diwettha kwartron 22a mis-Gwynngala, loor nowydh dhe'n 28ves mis-Gwynngala, kynsa kwartron 5ves mis-Hedra, loor leun 13ves, diwettha kwartron 21a, ha'n loor nowydh arta 28ves mis-Hedra.
Yn kynyav an nos a dhalleth gans an rannevesow hav gweladow, kepar ha Cygnus – an Alargh, ha'n trikorn hav a’n sterennow Deneb, Vega hag Altair.
An planet Yow yw hwath gweladow isel yn soth wosa howlsedhes.
An lester efanvos Juno a wrug kemmer imaj a kommol Yow ha skeus an loor Io warnodho. Juno a wre bos ow resega a-dro dhe Yow a-ban 2016. Ev a wra resek hirgylghek ha’n nesva 3400km
 |
| Skeus an loer Io war planet Yow, yn imaj gwrys gans lester efanvos Juno. Imaj: NASA/JPL-Caltech/SwRI/MSSS/Kevin M. Gill spaceflightnow.com/2019/09/18/nasas-juno-spacecraft-sees-moons-otherworldly-shadow-on-jupiter/ |
Yn kres an nos, yma rannevesow Pegasus hag Andromeda ughel yn ebron. Possybl yw dhe weles an galaksi Andromeda mars usi an ebron tewl lowr. Kyns an bora, rannevesow gwav a dhiskwedh, kepar hag Orion – an Helghyor, ha Taurus – an Tarow hag an bagasow ster Hyades ha Pleiades ynno.
Yn henhwedhel, Andromeda o myrgh an Myghtern Cepheus ha’n Vyghternes Cassiopeia. Hi o sakrifisys dhe euthvil mor ha gesys kadonys war als, mes Perseus a wrug mos dh’y sawya war vargh askellek Pegasus.
 |
| Rannneves Andromeda. Imaj: Wikimedia Commons / IAU / Sky & Telescope. Heavens Above: heavens-above.com/constellation.aspx?con=And& |
Yth esa Meurth anweladow yn mis-Gwynngala drefenn y vos dhe penn arall a'n howl dhe’n norvys. An planet o dhe “superior conjunction” “unyans gwarthav” yn kernewek dhe’n 2a mis-Gwynngala. Henn o kaletter dhe NASA, drefenn bos mellyans radyo dhyworth an howl, ha nyns yw possybl keskomunya gans an lestri efanvos dhe Veurth dres termyn an unyans. Wosa an unyans, Meurth a wra dasomdhiskwedhes yn ebron kyns an bora, mes yn mis-Hedra yw hwath gwann y splannder. Ev a wra bos moy gweladow nessa blydhen.
A-dro dhe'n 20ves bys dhe'n 23a mis-Hedra, yma kowas meteor, an Orionids. Yma an meteors ow mos dhyworth rann an ebron y'n rannneves Orion. An gwella termyn dh'aga gweles yw hanternos po diwettha.
An lester efanvos Nihonek Hayabusa 2 a wra pesya y ober orth an planetik Ryugu. Ev a wra dannvon tirell byghan dhe’n planetik yn mis-Hedra. Avel rann an towl ma, Hayabusa a wrug omlesa dew merk kosten, pelyow a-dro dhe 10 cm a-hys, rag studhya gwel gravedh an planetik.
Ev a wra gasa an planetik dhe benn an blydhen ma, ha dehweles sampel dhe’n norvys yn mis-Kevardhu 2020.
The separation image of the 2nd target marker, TM-C!— HAYABUSA2@JAXA (@haya2e_jaxa) September 17, 2019
Separation time: 2019/9/17 at 01:24 JST
Altitude: 1km
This is an overlay of images taken every 4s (for ~1min) while the spacecraft ascends at 11cm/s. TM descent speed is still almost zero. (📷 JAXA, Chiba Inst. Tech & collab)
Bys nessa prys,
Davydh Trethewey