Ebrenn y'n Nos mis-Gwynngala 2020
Tags: Ebrenn y'n Noskernewekradyo an gernewegvaastronomy12 Sep 2020 - MawKernewek
This is a transcript for the September 2020 'Ebrenn y'n Nos' piece I prepared for Radyo An Gernewegva, broadcast in #501.
Dydh da.
Y feu an wrandryell ragdres NASA Meurth 2020 lonchys an hav ma dhe’n 30ves mis-Gortheren, a wra dannvon gwrandryell ‘Dywysygneth’ Perseverance dhe Veurth.
Yma tro-askell byghan gans an wandryell, hag yw henwys avel Ingenuity ‘Ynjinieth’ yn Kernewek.
https://mars.nasa.gov/technology/helicopter/
https://mars.nasa.gov/news/8712/6-things-to-know-about-nasas-ingenuity-mars-helicopter/
https://mars.nasa.gov/news/8712/6-things-to-know-about-nasas-ingenuity-mars-helicopter/
Yma mass 1.8kg gans an tro-askell ma, ha hirder an eskelli 1.2m penn dhe benn. Possybl vydh gul nij a deg eylenn ha peswar ugens unnweyth pub dydh.
An wrandryell hy honan yw haval orth an huni Govynnuster Curiosity gans nebes gwellheans; yma desin nowydh dhe’n rosow yn unn waytyans aga bos moy duryadow war enep karnek Meurth, ha’n chif kamera Mastcam-Z a’n jevydh galloes dhe zoumya.
An wrandryell a wra tira war Veurth dhe’n 18ves mis-Hwevrer 2021 war le henwys Kowdoll Jezero. An le yw hen delta avon yn lynn a vedha lenwel an kowdoll y’n termyn eus passyes.
NASA re wrug solempnya pymthek blydhen a-dhia lonch an Mars Reconnaissance Orbiter o lonchys yn 2005 hag yw hwath ow studhya Meurth. An kamera ugh-digolm HiRISE re wrug moy agus 6 milvil imaj, hag ogas ha dew kans terabyt a dhata. Yma gwiasva HiRISE yn lies yethow, ow komprehendya Kernewek, gwelewgh www.uahirise.org/kw.
 |
| Ensampel us imajys diworth kamera CTX war MRO, ha'n hyns a'n wandryell Opportunity. https://www.jpl.nasa.gov/spaceimages/details.php?id=PIA23178. Moy ensamplow imajys ha kedhlow dhe: https://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=7724 |
Yn agan ebrenn, yth esa loer leun dhe’n 2a mis-Gwynngala, diwettha kwartron 10ves mis-Gwynngala, loer nowydh 17ves mis-Gwynngala, kynsa kwartron 24ves mis-Gwynngala, loer leun arta Dy’ Kalan mis-Hedra.
Yth esa difyk an howl dhe’n 21a mis-Metheven. Ny veu gweladow diworth Kernow. Difyk bysowek o, drefenn bos an loer re bell a’n norvys dhe gudha oll an howl, hag yth esa bysow moen gesys. Nyns yw resegva an loer kylgh poran mes hirgylghek, hag ogas dhe dhorbellva o hag yw an difyk ma. An difyk o gweladow yn nebes gwlasow yn Afrika, Yemen, Saudi Arabi, Oman, Pakistan, Eynda, Tibet, China ha Taiwan. Nyns o possybl dhe lies viajyor mos dhe weles an difyk ma drefenn kalettrow kawsys gans an kurungylghvirus mes nebes tus feusik a wrug y weles.
 |
| Hyns difyk bysowek an howl 21/06/2020 diworth gwiasva https://www.solar-eclipse.info/en/eclipse/detail/2020-06-21/ |
Gwiasvaow erell gans kedhlow difyk an howl:
Gwydhyow difyk a'n howl diworth Abu Dhabi (gwelys avel difyk rannek):
 |
| Imaj diworth Taiwan gans devnydhyor Kuan war https://spaceweathergallery.com/indiv_upload.php?upload_id=163741 |
 |
| Imaj diworth Tibet gans Jeff Dai war https://spaceweathergallery.com/indiv_upload.php?upload_id=163767 |
Yma Yow ha Sadorn bannek yn ebrenn gorthugher an kynyav ma. Yma an dew anedha y’n rannneves Sagittarius. Sagittarius yw “An Sether” yn Kernewek, hag yw kentaur, hanter-den ha hanter-margh, ha helghyor owth usya gwarek.
War an 24ves ha’n 25ves mis-Gwynngala, y fydh an loer ogas dhe Yow ha Sadorn y’n ebrenn. Hag yw gwelys diworth an norvys, Yow a wra neshe orth Sadorn y’n misyow a dheu, hag y fydh kesyewans anedha 21a mis-Kevardhu an blydhen ma.
 |
| An rannneves Sagittarius, gans Yow ha Sadorn yn mis-Gwynngala 2020, imaj gwrys gans gwiasva https://heavens-above.com/ |
 |
| Saggitarius. diworth Wikimedia Commons: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sidney_Hall_-_Urania%27s_Mirror_-_Sagittarius_and_Corona_Australis,_Microscopium,_and_Telescopium.jpg |
 |
| Yow ha Sadorn isel yn ebrenn soth - imaj diworth earthsky.org |
Meurth yw orth y enebieth 14ves mis-Hedra, hag y fydh pur splann an kynyav ma. Yma ev yn ranneves Pisces ha gweladow diwettha yn nos. Y fydh moy splann ages Yow, ha drehedhes braster minus 2 namm hwegh yn mis-Hedra. Nyns yw Meurth gans splannder a’n par ma yn fenowgh, drefenn bos y resegva hirgylghek ha na wra an norvys neshe mar ogas pup termyn an nor dh’y bassya yn aga resegvaow.
An unnsel planet moy splann yw Gwener, yw gweladow yn ebrenn bora an kynyav ma.
Retrograde Motion of Mars 2020 from LarryKoehn on Vimeo.
 |
| An ebrenn dhe 23:00 30ves mis-Gwynngala 2020, gans Yow ha Sadorn ow sedha y'n soth-west, ha Meurth yn ebrenn soth-est. Gwrys gans heavens-above.com/skychart2.aspx |
 |
| An ebrenn dhe 06:00 kh 1a mis-Hedra 2020, gans Gwener yn ebrenn est kyns an howldrevel. Gwrys gans heavens-above.com/skychart2.aspx |
Dhe’n 30ves mis-Me, yth esa stervarnoryon lonchys a Amerika, gans fusenn Falcon 9 gwrys gans negys privedh SpaceX, hag an kynsa prys o usyans an volghenn “Crew Dragon” gans tus a-ji. Yth o an kynsa prys stervarnoryon a lonchyas a Amerika a-dhia an “Space Shuttle” dhe omdenna yn 2011.
An volghenn ma, henwys Endeavour, a yll karrya peswar den, ha hy hynsa nij gans tus a-ji, an ragdres Crew Dragon Demo-2, re beu lonchys 30ves mis-Me 2020. An prys ma, hi a garryas dew stervarner dhe’n Salva Spas Keswlasek, Douglas Hurley ha Robert Behnken. An dew stervarner a spenas dew jydh ha tri ugens war an Savla Spas Keswlasek, hag an volghenn a dhiborthyas Dy’ Kalann mis-Est ha dehweles an dew stervarner ma dhe’n norvys 2a mis-Est. Hemm o an kynsa tirans yn dowr gans stervarnoryon a-dhia 1975. Sewenus o an ragdres ma, hag y fydh an volghenn nowedhys hag usys arta yn ragdres towlennys yn 2021 gan peswar stervarner yn ragdres SpaceX Crew-2. Kyns henna, yma bolghenn arall a’n keth sort a wra lonchya 23a mis-Hedra 2020 gans peswar stervarnor, yn ragdres SpaceX Crew-1.
 |
| Lonch an ragdres Crew Dragon Demo-2 war fusenn Falcon 9 SpaceX 30ves mis-Me 2020. Imaj: Walter Scriptunas II / Spaceflight Now https://spaceflightnow.com/2020/05/30/nasa-astronauts-launch-from-us-soil-for-first-time-in-nine-years/ |
https://en.wikipedia.org/wiki/Dragon_2
 |
| An stervarnoryon Douglas Hurley ha Robert Behnken. Imaj: NASA/Aubrey Gemignani / collectSPACE |
 |
| Klout an ragdres http://www.collectspace.com/news/news-101119a-spacex-crew-dragon-demo2-patch.html |
Yma imaj nowydh an planet Yow, yn is-rudh, gwrys gans an pellweler Gemini North.
 |
| Yow yn is-rudh gans Gemini North https://astronomynow.com/2020/05/11/gemini-north-captures-lucky-shot-of-jupiter-in-all-its-infrared-glory/ Imaj: International Gemini Observatory/NOIRLab/NSF/AURA M.H. Wong (UC Berkeley) et al. |
An imaj o gwrys dre method henwys “Imajyans Feusik”, kepar ha rekordya gwydhyow, ha dewis nebes an framow yw gwell gans le a galettrow gans an ayrgylgh.
bys nessa prys,
Davydh Trethewey