Ebron y'n Nos - Nadelik 2020

Tags:

26 Jan 2021 - Davydh Trethewey

This is a transcript for the second 'Ebron y'n Nos' piece I prepared for Radyo an Gernewegva in December, broadcast in #515 and #516.

Nadelik Lowen!

Yma Yow ha Sadorn ow nesa y'n ebron an mis ma, ha dhe'n 21a mis-Kevardhu i a wra nesa mar ogas ha 6 arkmynysen, henn yw saw degves rann a dhegre, po pympes rann myns y'n ebron an loor.

An diwettha termyn pan hwrug Yow ha Sadorn nesa moy ogas y'n ebron o yn 1623, ha nag o gweladow drefenn aga bos re ogas dhe'n howl, ha'n diwettha termyn gweladow o yn 1226. Byttegyns, yma unyans neb sort ynter Yow ha Sadorn pub ugens bledhen. Yow a resa a-dro dhe'n howl yn dewdhek bledhen, ha Sadorn a resa a-dro yn tamm le es deg bledhen warn ugens. Ytho, ogas ha pub ugens bledhen, yma an Norvys, Yow ha Sadorn yn unn linenn. Resegvaow an planetys yw nebes ynklinys, hag ytho, nyns yw unyans Yow ha Sadorn poran hag nyns yw pupprys an keth dell welyn ni y'n ebron.

Erthygel diworth EarthSky a-dro dhe nesans an planetys.
imaj a'n planetys Yow ha Sadorn 21a mis-Kevardhu 2020
Yth esa possybl gweles an dhew planetys y'n keth gwel pellweler. Imaj: www.virtualtelescope.eu

Unyans planetek ynter Yow ha Sadorn yw onan an tybyansow profys rag an steren Bethlehem, a wrug herwydh an Bibel ledya an Tus Fur a'n Est dhe Yesu. Yth esa sterorieth posek yn termynow na, hag unyans Yow ha Sadorn a yllsa bos tybys avel neppyth dhe les, yth esa unyans anedha yn 6 KK, hag unyans Yow ha Gwener ha'n steren Regulus yn ranneves Leo yn 2 KK. Tybyansow erell profys yw nova po gornova, po komet bras.

lymnans a-dro dhe'n dus fur ow metya Yesu avel baban
Lymnans yn Kapel Skrovegni yn Padua, Itali, gans Giotto. An steren Bethlehem yw delinys kepar ha komet ena. Imaj: Wikimedia Commons Erthygel a-dro dhe'n steren Bethlehem gans EarthSky
mappa an ebron soth west dhe'n 21a mis-Kevardhu
Semlant a'n ebron soth west dhe'n 21a mis Kevardhu 2020

Yow ha Sadorn yw yn ranneves Sagittarius, hag ymons i isel yn ebron soth-west wosa howlsedhes.

Imajys Yow ha Sadorn dhe'n 24a mis-Kevardhu 2020. Davydh Trethewey

Yma nowodhow yeyn yn bys sterenieth, an mirva radyo Arecibo a wra bos deges awos damaj dhodho. An mirva Arecibo yw yn Puerto Rico, hag yw lester radyo yn pans topografek naturel, 305 a vetrow y vraster. An pellweler radyo ma o kowlwrys yn 1963 hag o an brassa pellweler radyo unnlester bys dhe 2016 pan veu an Pellweler Pelyek Aswa Pymp Kans Meter gwrys yn China. Erthygel gans Wired a-dro dhe dhamaj dhe Arecibo. Erthygel gans Pennskol Florida Kres

Yn mis-Est funenn a-vann an pellweler a dorras ha gul damaj dhe'n lester, ha funenn arall a dorras yn mis-Du. An fundyans godhonieth kenedhlek an Statys Unys a wra oberi an pellweler a erviras dhe'y dhiswul. Kyns henna, dhe Dhy' Kalan mis-Kevardhu, funennow erell a fyllis ha'n bynk degemmerell a godhis y'n lester.

Fundyans Kenedhlek Skians an Statys Unys erthygel 1a mis Kevardhu a-dro dhe godhans an lester Arecibo Erthygel diworth AP News
imaj kodhans an bynk degemmerell Arecibo 1a mis-Kevardhu 2020
Gwydheo war wiasva Astronomy Now kodhans an bynk degemmerell

Mar ny vo possybl daswul an pellweler ma, koll meur dhe sterenieth yw.

Yn mis-Du yth esa an lester efanvos Chinek Chang'e 5 lonchys dhe'n loor. An ragdres yw dhe tira war enep an loor ha dehweles sampel an dor lorek dhe'n norvys.

Sewenus o an tirans dhe'n 1a mis-Kevardhu, hag ynwedh kuntellans an sampel. An dowlenn o dhe guntell ogas ha 2 kilogramm a garregi lorek gans lo-balas hag ynwedh dre dardhell dhe denna sampel a bys dhe 2 meter yn-dann an dor.

Erthygel gans Spaceflight Now a-dro dhe Chang'e 5<

Imaj an direll Chang'e 5 war enep an loor. Imaj CNSA.
Tirwel lorek a-dro dhe'n savla tira Chang'e 5. Imaj CNSA.
Delinyans an direll Chang'e 5. Imaj CNSA.

Dhe'n 3a mis-Kevardhu lester yskynnans a lonchyas a'n loor gans an sampel, ha res o dhe junya gans an resegvell Chang'e 5. Henn o sewenus ynwedh, an kynsa junyans dew lester efanvos robotek yn resegva a-dro dhe'n loor, ha'n kynsa yskynnans a'n loor a-ban Luna 24 yn 1976. Wosa hemma, an lester efanvos a wra gasa resegva an loor 13ves mis-Kevardhu ha tira an sampel yn Mongoli Nes dhe'n 16ves mis-Kevardhu.

Erthygel gans Spaceflight Now a-dro dhe lonchyans an lester sampel diworth an loor.Erthygel a-dro dhe junyans an lester sampel gans resegvell Chang'e 5

Imaj diworth an direll Chang'e 5 a'n lester yskynnans. Imaj CNSA.
Delinyans lonch an lester yskynnans Chang'e 5. Imaj CNSA.
Nesans an lester yskynnans Chang'e 5 dhe'n resegvell. Imaj CNSA.

An dehwelans sampel gans an ragdres Nihonek Hayabusa 2 re sewenas. An lester efanvos ma a vysytyas an planetik Ryugu ha tenna sampel, ha'y dehweles dhe'n norvys. An kapsul gans an sampel a diras yn Ostrali ogas ha Woomera dhe'n 5ves mis-Kevardhu.

Erthygel gans Spaceflight Now a-dro dhe dhehwelans sampel Hayabusa 2 Erthygel gans Spaceflight Now a-dro dhe dhehwelans sampel Hayabusa 2
Sampel diworth an planetik Ryugu wosa y igerans. Erthygel gans Spaceflight Now a-dro dhe dhehwelans sampel Hayabusa 2

Bledhen nowedh da dhywgh hwi a-barth 2021!

Back to blog index page